География ғылымдарының кандидаты, мұғалімдер институтының директоры (1953 - 1954)
Георгий Дмитриевич Овчинников 1903 жылы 9 желтоқсанда Пресновка (қазіргі Жамбыл) ауданының Пресновка ауылында кедей шаруа отбасында дүниеге келген. Георгий Дмитриевич бала кезінен ерекше адам болған. Оның керемет есте сақтау қабілетінің болуын келесі факт дәлелдейді. 1917 жылы Пресновкада бастауыш мектеп ашылды, оған түсу үшін түсу емтихандарын тапсыру қажет болды. Георгий әкесінен жұмыстан кетуге және білімін жалғастыруға рұқсат сұрайды. Әкесі шарт қойды: менде ақша жоқ, бірақ егер сен екінші курсқа түссең, мен саған сабақ беремін. Әлі де Поликарп, Люба және Михаилді (басқа кішкентай балалар) оқыту қажет.
Георгий қабылдау емтиханын тапсырады және оқуды екінші курстан бастайды. 1921 жылы Петропавл педагогикалық училищесіне түсіп, 1925 жылы бітіреді. Бітіргеннен кейін Пресновка шаруа жастары мектебін басқарды.
Георгий Дмитриевич мақсатты адам болған, ешқашан істі аяғына дейін бітірмей тоқтаған емес. 1931 жылы ол Ленинград мемлекеттік университетінің студенті атанды, оны бітіргеннен кейін ғылыми жұмысқа қабілеттілігін көрсетіп, аспирантурада қалды. Бірақ аспирантураның екінші курсынан бастап Георгий Дмитриевич Қызыл Армия қатарына шақырылады, ол белофиндермен шайқастарға қатысады, ауыр жарақат алады, нәтижесінде демобилизацияланады. Аспирантураға оралғаннан кейін 1941 жылы география ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін диссертацияны сәтті қорғайды және Ленинград географиялық-экономикалық ғылыми - зерттеу институты директорының міндетін атқарушы лауазымына тағайындалады. Бірақ соғыс оның осы институттағы жұмысына кедергі келтірді.
1941 жылы желтоқсанда қоршаудағы Ленинградтан ауыр жағдайда ол Пресновкаға эвакуацияланды, сауығып кеткеннен кейін мектепте мұғалім, содан кейін Пресновка аудандық партия комитетінің үгіт-насихат бөлімінің меңгерушісі болып жұмыс істеді.
1944 жылы наурызда ол директордың орынбасары, содан кейін Петропавл мұғалімдер институтының директоры болып тағайындалды. Ал 1955 жылдан 1967 жылға дейін педагогикалық институттың физикалық география кафедрасының меңгерушісі болды. Георгий Дмитриевич кең жүректі, ақылды, қарапайымдылық пен іскерлікке толы керемет жан еді. Педагог және ғылыми қызметкер ретінде ол студенттер мен оқытушылар арасында, сондай-ақ облыс тұрғындары арасында үлкен құрмет пен беделге ие болды. Ол үлкен қоғамдық жұмыстар жүргізді. Сауатты партиялық насихаттаушы және дәріскер ретінде бірнеше жылдар бойы облыстық ұйымның басқарма төрағасы және «Знание» республикалық қоғамының Басқарма мүшесі болды.
Оның Отан алдындағы еңбегі Еңбек Қызыл Ту орденімен және КСРО медальдарымен, одақтас, республикалық және облыстық органдардың құрмет грамоталарымен марапатталды.
Георгий Дмитриевич үлкен еңбекқор, қажымас ғалым болған. Ол Солтүстік Қазақстанның табиғи ерекшеліктерін, ең алдымен жер беті мен көл жүйелерінің құрылысы мәселелері бойынша жеке зерттеулер мен бақылауларға негізделген бірқатар ғылыми еңбектер жазды.
Сонымен бірге, Георгий Дмитриевич өте позитивті, мұқият адам болатын. Ол студенттерге мейіріммен қарайтын. Оларға кеңес беріп қана қоймай, материалдық жағынан да көмек көрсететін.
Уақыттың қиын болғанына қарамастан, Георгий Дмитриевич сияқты таңғажайып адамдар да болды. Біздің барлық Овчинниковтар отбасы оған қол созатын. Мен оған тең келуге тырысатынмын. Біздің жақын туыстарымыздың тоғызы педагогикалық жоғары оқу орындарын бітіріп, мұғалім атанды. Овчинниковтардың бүкіл әулеті осы салада жұмыс істеді және жұмысын жалғастыруда. Георгий Дмитриевич өмір бойы қажымас еңбекқор, Отанымыздың адал ұлы болып қала береді.
Г.Ф. Овчинников
Георгий Дмитриевич Овчинниковтың өмірі - адал еңбекқор, қарапайым адам, жанашыр жолдас және қажымас ғалымның жолы. Ол Петропавл педагогикалық институтының (ППИ) дамуына елеулі үлес қосқан адам.
Солтүстік Қазақстанда географиялық білім мен географиялық зерттеулердің қалыптасуының 77 жылдық тарихы бар және М. Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің пайда болуы мен дамуымен қатарлас келеді. География кафедрасы – 1937 жылы университетте құрылған үш кафедраның бірі.
Г. Д. Овчинников ғылыми әлемге әйгілі Солтүстік Қазақстан географиялық мектебінің негізін қалаушысы болып табылады. Оларға кафедра ондаған жылдар бойы сақтауға тырысып келе жатқан оқытушылар мен географиялық студенттер ұжымының алдында жоғары деңгейлі мақсаттар мен міндеттер берілді. Георгий Дмитриевич тамаша ұйымдастырушы болды, бұған оның ауылдық кооперация оқушысынан мұғалімдер институтының директорына дейінгі көп жылдық еңбек жолы дәлел. Сонымен, Пресновск бастауыш мектебін бітіргеннен кейін РКП (б) болыстық комитетінде техникалық қызметкер болып жұмыс істеді, ал 1922 жылдың қыркүйегінен 1925 жылдың мамырына дейін Петропавл педагогикалық техникумында оқыды, оны бітіргеннен кейін Пресновск шаруа жастары мектебінің меңгерушісі болып тағайындалды, 6 жыл жұмыс істеді. 1931 жылы – Ленинград университетінде оқыды, ал аспирантураның екінші курсынан бастап-Кеңес Армиясы қатарында қызмет етті және 1939-1940 ж.ж. фин соғысында рота командирі лауазымында қатысты. 1940 жылы қыркүйекте демобилизацияланды, аспирантураға оралды, кандидаттық диссертация жазды және 1941 жылы 30 маусымда қорғады. Ұлы Отан соғысы кезінде фин соғысы кезінде алған жарақаттарына байланысты Мүгедектігі бойынша әскерге шақырылмады.
1941 жылы 1 шілдеде Георгий Дмитриевич директордың міндетін атқарушы ретінде Ленинград университетінің құрамына кіретін географиялық-экономикалық ғылыми-зерттеу институтына (ГЭҒЗИ) жұмысқа тағайындалды. Бірақ 1941 жылы 17 желтоқсанда ауыр жағдайда Ленинградтан оның отбасы орналасқан Солтүстік Қазақстан облысына көшірілді. Ол сауығып кеткеннен кейін университет эвакуацияланатын Елабуга қаласына келеді деп болжанған. Алайда университет Саратовқа эвакуацияланды, ал Георгий Дмитриевичтің ол туралы хабары болмаған еді және оны іздеп, байланыс орнатып жүргенде, жұмысқа орналасуға тура келді.
1942 жылдың маусым айының соңына дейін Георгий Дмитриевич орта мектепте физикадан сабақ берді, содан кейін парткабинет пен РККП(б)К үгіт және насихат бөлімін басқарды.
1944 жылдың 3 наурызынан бастап Петропавл мұғалімдер институты директорының оқу және ғылыми бөлімі жөніндегі орынбасары болып тағайындалды, ал 1953 жылдан 1954 жылға дейін мұғалімдер институтының директоры қызметін атқарды.
1954 жылдан 1967 жылға дейін физикалық география кафедрасының меңгерушісі болды. Георгий Дмитриевич кафедра мен факультеттің тұзды және ащы көлдерді, Ишим даласының рельефін, Хибин тундраларының цирктері мен карларын зерттеуге байланысты ғылыми бағыттарының дамуына үлкен әсер етті және т.б. Солтүстік Қазақстанның көлдерін, рельефін және басқа да физика-географиялық жағдайларын зерттеу бойынша кешенді экспедицияларды басқарды. Г. Д. Овчинников өзінің докторлық диссертациясының негізін құрайтын «СҚО көлдері» монографиясын жасауды жоспарлады.
Комсомолға Г.Д. Овчинников 1922 жылы, партия кандидаттарына – 1927 жылы, партия мүшелігіне – 1939 жылы кірді. Партиялық және әкімшілік жағынан ешқандай tескерту мен жаза болған жоқ.
1970 жылы Георгий Дмитриевич Овчинников кенеттен қайтыс болды. Оның жанқиярлық еңбегі жоғары үкіметтік наградалармен марапатталды: «Ұлы Отан соғысындағы ерен еңбегі үшін» медалі және «Еңбек Қызыл Ту» ордені. Оның есімі облыстық партия комитеті мен облыстық атқару комитетінің «Құрмет Кітабына» енгізілген.
Көрнекті ғалым, мұғалімнің жарқын жүзі оның шәкірттері мен ізбасарларының жүрегінде мәңгі сақталады.
М. М. Тайжанова, СҚМУ профессоры,
1980 түлегі